Mykotoksyny

Mykotoksyny (gr. „mycos” – grzyb, łac. „toxicum” – trucizna) to toksyny które są wtórnymi metabolitami grzybów z rodzajów Aspergillus, Penicillium, Fusarium i Alternaria. Zdolność do wytwarzania mykotoksyn przez grzyby jest ich naturalną cechą. Zidentyfikowano ponad 600 tego typu toksyn.

Grzyby powszechnie występują w środowisku naturalnym. Ich rezerwuarem może być gleba, atmosfera, magazyny zbożowe i paszowe oraz same rośliny. Mykotoksyny występują w różnych stężaniach w zależności od stopnia porażenia grzybem. Mogą one występować na wszystkich komponentach paszowych – zarówno zbożach jak i surowcach białkowych. W wymiarze hodowlanym najistotniejsze znaczenie mają aflatoksyny, trichoteceny, zearalenon, fumonizyny, deoksyniwalenol i ochratoksyny. Największą uwagę na jakość mikologiczną surowców należy zwrócić przy żywieniu zwierząt rozpłodowych. Wykrycie mykotoksyn w paszy i surowcach paszowych jest możliwe dzięki badaniom laboratoryjnym. Jednak pomimo możliwości wykonywania takich badań, fizycznie trudno przebadać każdą partię zboża. Grupą szczególnie narażoną na mykotoksyny są lochy, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę. W przypadku braku możliwości pełnej kontroli jakości komponentów paszowych konieczne jest wprowadzanie detoksykantów do paszy (środków wiążących mykotoksyny). Przy wyborze tego rodzaju dodatków paszowych należy zwrócić uwagę na skład, złożoność danego produktu, a także na stopień adsorbcji mykotoksyn, wybiórczość działania oraz cechy dodatkowe jak ochrona wątroby.

Nowoczesny detoksykant powinien mieć szerokie spektrum działania. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu substancji aktywnie wiążących mykotoksyn. Mówimy tutaj o specjalnie wyselekcjonowanych szczepach drożdży z wyekstrahowaną wewnętrzną ścianą komórkową, w której znajdują się b- D-glukany. Według obecnych badań jest to najaktywniejszy rodzaj organicznego adsorbentu, który wykazuje szerokie oddziaływanie wiążące względem Zearalenonu i DON-u (są to główne mykotoksyny obniżające parametry rozrodu u loch). Zearalenon już w niewielkich stężeniach powoduje zaczerwienienia i opuchnięcia narządów płciowych. Często przypomina to u loch ruję.

Zearalenon jest mykotoksyną, która ma działanie estrogenne. Zatrucie tą toksyną u loch wpływa na zaburzenia cyklu płciowego. Jego głównym efektem są problemy z zapłodnieniem. U pokrytych macior może wystąpić zamieranie zarodków i płodów. Skutkiem tego są mniejsze mioty. Ponadto może wystąpić mumifikacja płodów. Zatrucia Zearalenonem mogą być też przyczyną występowania poronień. Przy takich zatruciach obserwuje się także zapalenia listwy mlecznej, mastitis, metritis oraz bezmleczność poporodową u loch (MMA).

Toksyna ta przedostaje się również do gruczołu mlecznego i wraz z mlekiem powoduje wystąpienie mykotoksykoz u prosiąt. Zwierzęta spożywające siarę i mleko zanieczyszczone mykotoksynami są słabe, mniej żywotne, wolniej rosną, występuje u nich obniżona immunoodporność. Powoduje to większą ilość upadków u prosiąt.

Długotrwałe działanie mykotoksyn na organizm lochy powoduje kumulowanie się tych związków w organizmie, czego konsekwencją jest obciążenie takich organów jak nerki i wątroba, dlatego kolejną ważną cechą nowoczesnych detoksykantów przy żywieniu stada podstawowego loch jest ochrona wątroby oraz bioneutralizacja mykotoksyn w komórkach wątroby. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu ekstraktów roślinnych oraz olejków eterycznych.

Przy żywieniu stada podstawowego loch dodatkową ochroną będzie dodanie do paszy preparatu neutralizującego mykotoksyny. Powinna to być aktywna mieszanina substancji wiążących, ekstraktów z produktów fermentacji Sacharomyces cerevisiae oraz ekstraktów roślinnych, olejków eterycznych i przeciwutleniaczy.

(*) Szczególną uwagę należy zwrócić na zboża i produkty zbożowe bezpośrednio podawane zwierzętom; ich stosowanie w dziennej dawce paszy nie powinno prowadzić do narażenia zwierząt na wyższy poziom tych mikotoksyn niż poziom narażenia przy stosowaniu wyłącznie mieszanek paszowych pełnoporcjowych w dziennej dawce.

(**) Określenie „Zboża i produkty zbożowe” obejmuje nie tylko materiały paszowe wymienione wrozdziale 1 „Ziarna zbóż, ich produkty i produkty uboczne” nie wyczerpującej listy najważniejszych materiałów paszowych, podanej w części B Załącznika do dyrektywy Rady 96/25/WE zdnia 29 kwietnia1996 r. w sprawie obrotu materiałami paszowymi (Dz. U.L125 z 23.5.1996, str. 35), lecz także inne materiały paszowe wytwarzane na bazie zbóż, w szczególności pasze zielone i objętościowe.

(***) Określenie „Kukurydza i produkty kukurydziane” obejmuje nie tylko materiały paszowe pozyskane z kukurydzy, wymienione w rozdziale 1 „Ziarna zbóż, ich produkty i produkty uboczne” nie wyczerpującej listy najważniejszych materiałów paszowych, podanej w części B Załącznika do dyrektywy 96/25/WE, lecz także inne materiały paszowe wytwarzane na bazie kukurydzy, w szczególności pasze zielone i objętościowe.