Stres cieplny

Czerwiec 2022

W Polskiej produkcji drobiu stres cieplny jest bardzo poważnym problemem, który powoduje duże straty ekonomiczne. Nadmierny wzrost temperatury w pomieszczeniach inwentarskich może wywołać u zwierząt przegrzanie ciała, którego konsekwencją jest m. in. wzrost śmiertelności, obniżenie odporności, spadek masy ciała, nieśności oraz pogorszenie jakości mięsa i jaj. Wielkość strat w stadach zależy od wielu czynników, m. in. wieku ptaków, zagęszczenia, różnic w wahaniach temperatury, czasu ekspozycji na podwyższoną temperaturę czy wilgotności powietrza w otoczeniu. W produkcji drobiarskiej poszukiwane są rozwiązania, które pozwolą nam uniknąć problemów związanych ze stresem cieplnym u ptaków, zaś w przypadku jego wystąpienia zminimalizowanie efektów.

Stres cieplny
Stres cieplny jest odpowiedzią obronną organizmu na skutek działania niekorzystnych warunków środowiskowych, które zaburzają stan homeostazy. Gdy temperatura środowiska zewnętrznego wynosi 29-36°C, ptaki próbują obniżyć temperaturę ciała przez radiację, kondukcję lub konwekcję. Rozstawiają skrzydła, zwiększając powierzchnię parowania i przepływ krwi obwodowej. Dalszy wzrost temperatury powoduje zwiększenie liczby oddechów i utratę wody z organizmu. Jeśli sposoby te okażą się niewystarczające, pojawiają się objawy kliniczne, jak apatia i śpiączka. Ptaki w krótkim czasie padają z powodu zaburzenia równowagi oddechowo-krążeniowej i wodno-elektrolitowej. Najbardziej wrażliwe na stres cieplny są młode ptaki intensywnie rosnące. Problem stresu cieplnego dotyczy również kur niosek. Obserwuje się spadek produkcji i jakości jaj już w temperaturze wynoszącej powyżej 27°C.

Sposoby zapobiegania stresu cieplnego
Istnieją różne sposoby zapobiegania przegrzania zwierząt. Najważniejsze jest utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności dostosowanej do potrzeb ptaków przez sprawnie działający system wentylacji, zapewniający prawidłowy przepływ powietrza w kurniku, oraz system zamgławiania powietrza (rozpylanie bardzo małych kropel wody). Także przestrzeganie zasad żywieniowych może w dużym stopniu zminimalizować skutki stresu cieplnego ptaków. Należy zadbać o fizyczną jakość paszy (frakcja) oraz jakość komponentów, które będą zachęcać ptaki do jej pobierania. Pomogą dodatkowe karmidła i poidła.

Jednym ze sposobów (w trakcie trwania wysokich temperatur występujących w ciągu dnia) jest stosowanie żywienia w czasie tzw. nocki. Również żywienie w chłodnej części doby (wczesne godziny poranne lub w nocy) pozwala na odpowiednie trawienie bez zbędnego magazynowania energii (następstwo intensywnego trawienia). Na 4-6h przed spodziewaną falą wysokich temperatur można usunąć pasze z karmideł; stosować słabsze natężenia światła, podczas karmienia – przy niskiej intensywności świetlnej w ciągu dnia zmniejsza się aktywność ptaków, która minimalizuje dodatkowe obciążenie organizmu. Aby zapobiec spadkowi produkcji należy zadbać, aby pasza była najwyższej jakości. Zmniejszenie białka surowego i zastąpienie go aminokwasami syntetycznymi spowoduje obniżenie produkcji ciepła metabolicznego przez organizm. Mieszanka dla drobiu w tym okresie powinna być odpowiednio zbilansowana, a jej spożycie dokładnie kontrolowane. Wskazana jest dodatkowa suplementacja elektrolitowa oraz witamin i mikroelementów (m.in. witamin C, E, A oraz chromu i cynku). Dietę niosek uzupełniamy wapniem, który jest niezbędny do wytworzenia skorupy. W celu obniżenia negatywnych skutków stresu cieplnego zaleca się dodatkowo podawanie: betainy – zatrzymuje wodę w komórkach, tkankach i narządach; glukozy – dostarcza zwierzętom energię, zapobiega zaburzeniom metabolizmu i zaburzeniom tempa wzrostu. Należy również pamiętać o odpowiednim pH wody. Stosowanie kwasów organicznych również pozytywnie wpływa na zmniejszenie zagrożenia spowodowanego wysoką temperaturą.

Podsumowanie
Opłacalność chowu drobiu jest nierozerwalnie związana z warunkami ich utrzymania. Hodowca dbając o dobrostan ptaków między innymi poprzez minimalizacją skutków stresu cieplnego nie naraża stada na szeregu czynników stresotwórczych, które zaburzając homeostazę (równowagę) organizmu prowadzić mogą do pogorszenia zdrowotności i obniżenia wskaźników produkcyjnych.